5 Tips para ‘di magka-alzheimer habang bata pa

ni Mharose Almirañez | December 1, 2022

Bakit kung ano pa ‘yung dapat mong tandaan, ‘yun pa ang madalas mong makalimutan? Samantalang, kung ano ang gusto mong kalimutan, ‘yun pa ang palagi mong naaalala?

Akala mo ba ay normal ‘yan? Paano kung napapadalas na ang pagiging makakalimutin mo? Bago pa tuluyang lumala ang iyong karamdaman, mainam na magpakonsulta ka na agad sa doktor upang mapayuhan ka nila sa mga dapat mong gawin. Baka kasi, signs na ‘yan ng “younger onset” o “early onset” Alzheimer’s disease.

Ayon sa research, ang Alzheimer’s disease ay progressive form ng dementia. Early signs ng Alzheimer’s ang pagkalimot sa recent conversations. As the disease progresses, ang taong mayroon nito ay unti-unting nakakaranas ng severe memory impairment at kawalan ng kakayahan para makagawa ng everyday tasks. Karaniwang nakakaramdam nito ang mga nasa edad 65 pataas. Bagama’t walang cure sa sakit na ito, napakarami namang treatment na puwedeng gawin upang mapigilan ang pag-develop nito sa ‘ting murang edad.

1. Moral support mula sa mga taong nakapaligid sa iyo. ‘Yung tipong, imo-motivate ka nila para gumaling at hindi sila magsasawang paalalahanan ka kahit paulit-ulit mong nakakalimutan ang mga paalala nila.

2. Isulat mo sa papel ang mahahalagang pangyayari at importanteng tao sa buhay mo. Basahin mo ‘yun nang paulit-ulit para ma-memorize. Puwede ka ring gumawa ng diary na maaaring makapagpaalala sa ‘yo sa nakaraan.

3. Mag-crossword puzzle ka dahil paraan ito para maging pamilyar ka sa mga salita. Inirerekomenda ring maglaro ng board games kung saan natsa-challenge ang utak para mag-isip. Pero siyempre, i-limit lang para hindi masyadong mapuwersa ang utak.

4. Ayon kay Dr. Gad Marshall, associate medical director of clinical trials at the Center for Alzheimer Research and Treatment at Harvard-affiliated Brigham and Women's Hospital, nakakatulong ang physical exercise para mapigilan ang development ng Alzheimer's o mapabagal ang progression ng mga sintomas nito. Mainam gawin ang 30 minutong pag-eehersisyo, three to four days per week.

5. May mga gamot na inirereseta para mabawasan ang pagiging makakalimutin at iba pang side effects nito, kaya mainam talagang kumonsulta sa doktor para maagapan ang paglala ng naturang sakit. Gayunman, paulit-ulit na ipinaaalalang hindi nito garantisadong mapipigilan at magagamot ang Alzheimer’s.

Samantala, may ilang causes and risk factors kung bakit nagkakaroon ng Alzheimer’s disease ang isang tao. Halimbawa na lamang kung may kamag-anak ka na may ganito ring sakit, genetics o hereditary din ang sakit na ito kaya puwede itong mapasa, at ang karaniwang dahilan ang pagtanda.

Sa mga nakakaranas nito ay inirerekomendang kumain ng berries, fish, and leafy green vegetables upang malabanan ang memory loss. Mainam din ang pagkakaroon ng sapat na tulog upang hindi ma-trigger ang ating utak.

Hindi biro ang Alzheimer’s disease, kaya sa halip pagtawanan ang mga taong nakakaranas nito, marapat lamang na unawain sila, bigyan ng suporta at pang-unawa.

Okie?

Hindi mo kailangang gumastos, besh! Gift ideas na swak ibigay ngayong Pasko

ni Mharose Almirañez | November 27, 2022

What if mabigyan ka ng chance para humiling kay Santa Claus ng pangkabuhayan showcase, eternal life, time machine o love life? Ano sa mga nabanggit ang pipiliin mo? Willing ka bang gawin ang lahat para maging merry ang Christmas mo?

Una sa lahat, hindi totoo si Santa Claus. Pangalawa, masyadong out of this world ‘yung wish list mo. Let’s say, ‘yung love life ay puwede pang i-consider, pero ang tanong, ready ka na bang magmahal?

Matatandaang mga bata palang tayo ay excited na tayong mag-Pasko para irampa ang mga bagong damit papunta sa bahay nina ninang at ninong. ‘Yung tipong, may kaliwa’t kanang family reunion, Christmas party at exchange gift. As we grow older, unti-unting nawawala ‘yung excitement na ‘yun, kung saan tila hinihintay na lang natin mag-December para makatanggap ng Christmas bonus at 13th month pay.

Marahil ay nai-stress ka na sa kaiisip sa mga regalo na puwedeng ibigay ngayong Pasko. Pero don’t worry, beshy, dahil narito ang ilang regalo na hindi basta natutumbasan ng kahit anong salapi:

1. PAGMAMAHAL. Sabi nga ni Mariah Carey, “All I want for Christmas is you.” Given na mayroon kang favorite person na tanging gustong makasama sa araw ng Pasko, pero what if ikaw lang ang may favorite sa kanya? Maybe it’s time para sarili mo naman ang mahalin mo. Tumingin ka sa iba para makita mo ‘yung ibang tao na gusto ring magmahal sa ‘yo.

2. PAGPAPATAWAD. Diyos nga ay marunong magpatawad, ikaw pa kayang hamak na tao lang. Patawarin mo na kung sinuman ang nagkasala sa iyo dahil maliit lang ang mundo at ang awkward naman kung palagi kayong magdededmahan sa tuwing magkakasalubong sa daan. After all, nobody’s perfect. Tao lang, nagkakasala. Learn to forgive.

3. MALUSOG NA PANGANGATAWAN. Sabi nga nila, “Hindi bale na ang mahirap tayo, basta walang may sakit sa pamilya natin.” Ang pagiging healthy ay isang napakagandang regalo, sapagkat sa paraang ito lamang maiiwasan ang pag-aalala para sa ‘tin ng mga taong nagmamahal at nagmamalasakit. Ayaw mo naman sigurong mag-Pasko na nasa loob ng ospital ang buong pamilya mo, ‘di ba?

4. KUMPLETONG PAMILYA. Family is love, sabi nga. Iregalo mo na sa pamilya mo ‘yung pag-uwi nang maaga sa December 24 para sama-sama kayong mag-Noche Buena. Mag-stay ka na rin kinabukasan para mahaba-haba ang inyong family bonding. Tandaang isang araw lang ang Pasko at minsan lang magiging bata ang mga nakababata mong family member. Siyempre, gusto mo ring iparanas sa kanila ‘yung merry Christmas na dinanas mo noon, ‘di ba?

5. MATERYAL NA BAGAY. Tandaang kahit gaano pa kamahal ‘yung regalong ibinigay sa ‘yo ay balewala ‘yun kung hindi mo naman magagamit, sapagkat nakaratay ka sa kama. Kaya naman, ito ang dapat na nasa huli sa lahat ng regalong dapat ibigay, dahil ang materyal na bagay ay naluluma, kumukupas, nauubos at nasisira. Walang anumang materyal na bagay ang makakatumbas sa pagkakaroon ng kumpletong pamilya, malusog na pangangatawan, at kung marunong kang magmahal at magpatawad.

So, beshie, sana ay nagkaroon ka na ng ideya sa mga regalong puwedeng ibigay sa iyong mahal sa buhay. After all, ang tunay na diwa ng Pasko ay magsisimula sa ‘yo.

Okie?

Online games, nakakadagdag ng kaalaman, epektib pang pantanggal ng stress

ni Mharose Almirañez | November 24, 2022

“DOTA o ako?” Matatandaang sumikat ang awiting ‘yan noong 2013, kung saan tinalakay sa kanta ang comparison ng girlfriend vs. online games na Defense of the Ancients o mas kilala sa DOTA—larong nakakasira ng relasyon, ‘ika nga. Makalipas ang ilang taon ay hindi na lamang DOTA ang kinahumalingan ng mga gamer dahil sa pag-usbong ng iba’t iba pang online games na puwede ring laruin via mobile.

Kamakailan ay nakilala ang Blacklist International bilang E-sports organization na nagbigay ng karangalan sa bansa dahil sa ipinamalas nilang galing sa paglalaro ng PUBG, Mobile Legends: Bang Bang, Garena Free Fire at Call of Duty. Napabalitang magkakaroon din sila ng participation sa Division I ng Dota2 Pro Circuit (DPC) sa susunod na taon.

Sadyang napakalayo na natin kumpara sa kinalakihang luksong-baka, agawan-base, tumbang-preso, piko, sipa, punumbraso, Chinese garter atbp. Bagama’t hindi na palakasan ang labanan ngayon, nasusukat naman sa talas ng isip kung paano mo didiskartehan ang pag-atake sa mga kalaban. ‘Yung tipong, kahit nakaupo ka lang ay kung saan-saang lugar ka na dinadala ng naggagandahang graphics at kung anu-anong skills na ang iyong nabu-boost.

So, if you’re wondering kung bakit maraming nahuhumaling sa online games, narito ang sagot:

1. NAKAKATANGGAL NG STRESS. Sa oras na in-game ka na ay napupunta na sa laro ang iyong focus, kaya pansamantala mong nakakalimutan ‘yung mga bagay na nakakapagpa-stress sa ‘yo. Kumbaga, dinadala ka ng laro out of this world, kung saan ang tanging goal mo ay mag-level up, ma-accomplish ang mission at madagdagan ng weapons/cosmetics.

2. NATUTUTONG MAG-MULTITASK. ‘Yung tipong, napagsasabay mo ang pagkain habang naglalaro. Pagtsa-charge ng gadgets habang naglalaro. Puwede ka ring magpabuhat sa ‘yong mga kalaro, habang inaatupag ang ibang bagay. Bukod d’yan, bumibilis din ang iyong typing speed dahil unti-unti mong nakakabisado ang bawat letra sa keyboard nang hindi tumitingin. Nagiging keyboard warrior ka, ‘ika nga.

3. NAKAKADAGDAG NG KAALAMAN SA COMPUTER. ‘Yun bang, inaaral mo na magbaklas-kabit ng computer. Gusto mong mag-upgrade nang mag-upgrade hanggang mabuo mo ‘yung gusto mong specs para hindi ka na mag-lag habang naglalaro. Darating sa punto na aaralin mo na rin kung paano ang mag-live streaming gamit ang third party software. Kumbaga, nagiging knowledgeable ka pagdating sa computer hardware and software.

4. LUMALAWAK ANG VOCABULARY. Habang naglalaro ka ay may mga maririnig at mababasa kang unfamiliar words na ru’n mo lang nalaman. Hanggang tumatak na ‘yun sa iyong kokote. Sa paglalaro, may makikilala ka ring international friends na gumagamit ng iba’t ibang lengguwahe at dialect, kaya mapapasubo ka talaga sa Google translate.

5. PUWEDENG MAGKA-DYOWA SA ONLINE GAME. Ito ‘yung may mga tinatawag na ka-duo, ka-run, ka-partner, etc. Siyempre, kapag may nakilala kang solo player, magtsi-tsikahan kayo—tapos mapapadalas ang paglalaro n’yo—hanggang magka-developan. Ang mga gamer pa naman ay may tinatawag na “eye ball”, paminsan-minsan ay nagge-get together sila para ma-meet personally ang kanilang online friends. Idagdag mo pa ‘yung Discord, kung saan hindi na lamang nagagamit bilang server ng laro kundi ginagamit na ring messaging app para makausap privately ‘yung bet niyang player. So, ‘yun na.

6. PUWEDENG KUMITA NG PERA. Mayroon ding trading na nagaganap sa online games, kung saan magpu-purchase ka ng item tapos puwede mo ring ibenta ‘yun sa ibang player. May mga pustahan ding nagaganap sa bawat laro.

Batid nating napakaraming nahuhumaling sa online gaming, gayunman, hindi ito dapat makaadikan dahil napakarami ring negative impact na maaari nitong idulot sa iyo, physically and mentally. That’s why play moderately.

Okie?