‘Pinas, kailan kaya lalaya sa kasinungalingan?

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | October 13, 2025

Isa sa hindi na mabilang na mga ‘advocacy runs’ na isinagawa natin ay ang “KatotoRunNa!” Sa takbong ito, binandera natin ang tanong, “Tunay Ba Ang Katotohanan?” 

Sa pangalan ng serye ng mga takbo mababasa ang “katoto,” ang salitang ugat ng katotohanan. Matalik na kaibigan ang katoto, at ganoon ang katotohanan, matalik na kaibigan ng tao ang anumang totoo. Naririnig natin ang salitang ‘user-friendly’ at ang gamit ng mga katagang Ingles ay sa mga kasangkapan, appliances o sasakyan. User-friendly ba ang anumang matatagpuan sa loob at labas ng mga bahay natin? 

Maganda ang ibig sabihin ng ‘user-friendly’. Una, madaling gamitin at madali rin ang mga instruction kung paano gamitin ang sasakyan, kagamitan, atbp. Pangalawa, mas simple ang dating, hindi kumplikado. Halimbawa, mula ‘stick shift’ o de-kambiyo na sasakyan, karamihan ngayon ay ‘automatic’ o wala ng kambiyong umaasa sa ‘clutch’. Kaya dalawa na lang ang tinatapakan: accelerator (paandar at pagpapabilis) at brake o preno. 

Gayundin ang mga tahanang hindi na kailangan ang susi o daliring pumipindot ng switch. Sapat na ang tinig na kilala ng computer ay susunod na ang mga bahagi sa bahay sa tinig. Turn on the light: sindihan ang ilaw at mag-iilaw. Open the door: buksan ang pinto at mabubuksan ang pinto. 

Ngunit, meron ding pangit na ibig sabihin ang ‘user-friendly’. Una, sanay gumamit o manggamit ng tao, kaibigan ka kung magagamit niya o simpleng manggagamit. Pangalawa, gusto ng isang opisina, institusyon na walang naaaksayang bagay o kagamitan. Dapat nagagamit nang maayos ang lahat at kasangkapan sa naturang lugar.

Ngunit, maselan at delikadong gamitin ang ‘user-friendly’ sa katotohanan. Puwedeng gamitin ito bilang ‘propaganda’. Ganito ang ginawa ng diktador na si Hitler na nangyari rin sa panahon ni Marcos Sr., at ganito rin halos ang ginawa ni dating Pangulong Duterte at ngayon ni President Bongbong Marcos.

Sa totoo lang ang labanan ngayon ay labanan ng katotohanan. May kuwento ang bawat panig at pagalingan ng paglikha ng istorya. Ang sikat na salita ngayon ay “naratibo” o paggawa o pagbabahagi ng naratibo. Maraming naratibo o kuwento na hindi totoo, may hindi masyadong totoo at may pagkabaluktot sa katotohanan. 

Naalala pa natin nang naroroon tayo sa mga unang pagdinig ng kaso ni dating senadora at ngayon ay Rep. Leila de Lima. Kasinungalingan ang mga paratang laban kay De Lima. Tumagal ng halos pitong taon ang pagkakakulong niya. Linggo-linggo ay naroroon tayo sa kulungan niya sa Crame Custodial Unit upang mag-alay ng banal na misa para sa kanya. Naroroon din tayo sa kanyang paglaya na noong Nobyembre 13, 2023, ipinagkaloob ng korte ang pansamantalang paglaya ni De Lima. Patunay na mula noon hanggang ngayon, unti-unting nagtatagumpay ang katotohanan sa kasinungalingan. 

Ngunit tuluy-tuloy pa rin ang kabaliktaran. Patuloy din ang pagkakalat ng kasinungalingan, ang fake news at ang malaking industriya ng ‘trolling’ ang mga propesyonal na lumilikha at nagpapalaganap ng kasinungalingan. 

Naging ‘user-friendly’ na talaga ang kasinungalingan. Balita sa akin ng isang kaibigang may kakilalang ‘troll’ na nagmamalaki sa kanya: “Magandang hanapbuhay ito. Kapag masipag at mahusay kang magsinungaling, sisiw ang P100,000 araw-araw!” Ngunit, alam na ng lahat na meron pang tatalo sa kinikita ng mga trolls. Nalalaman na ng lahat ang tunay na istorya ng pagwawaldas ng pondo ng bayan sa mga pekeng flood control projects.

Ito ang dahilan ng pag-uusap ng ilang nagmamalasakit na mamamayan noong nakaraang Biyernes, October 10. Nagkasundo ang mga nagtipun-tipon na talakayin ang posibleng programa ng paghahanap at paglalabas ng katotohanan para sa kapakanan ng lahat. Ginawa ito sa “South Africa” ni Nelson Mandela na sa kanyang paglaya, unti-unting lumaya na rin ang kanyang mga mamamayan sa salot ng kasinungalingan ng “apartheid,” ang sistematikong paghihiwalay ng mga puti sa itim at pagpapairal ng kasinungalingang “mas mataas, mas matalino, mas may karapatan ang mga puti sa itim.”

Ang Pilipinas kailan kaya lalaya sa kasinungalingan? Kailan kaya tayo magiging katoto ng katotohanan?

Pagpapaalis sa nagmamatigas na nangungupahan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | October 13, 2025

Dear Chief Acosta,

Totoo ba na kung hindi lamang makabayad ng tatlong buwan ang umuupa ay saka lamang siya maaaring kasuhan ng pagpapaalis sa tirahan na inuupahan? Mayroong nangungupahan sa aking maliit na bahay sa halagang walong libong piso kada buwan. Hindi siya nagbabayad ng tamang upa, kung kaya’t nais ko na siyang paalisin upang mapaupahan ko na ang aking bahay sa iba. Ang maliit na kita ko sa upa ay mahalaga sa akin sapagkat iyon ang ginagamit ko para sa aking pagpapagamot. Noong nakaraang buwan ay nagbayad lamang siya ng kalahati ng upa para lamang sa buwan na iyon. Noong mga nakaraan na buwan ay hindi rin niya nabayaran ng buo ang kanyang upa. Wala na rin ang deposito niya dahil nagamit na ito para sa mga nauna pang buwan na hindi siya nakabayad. Mayroon na kaming notaryado na kasunduan na nagsasaad na hanggang sa katapusan na lamang siya ng nakaraan na buwan maaaring manatili sa aking bahay, pati na ang pagbabayad ng kanyang kulang na upa, ngunit ang sabi niya ay hindi ko pa rin siya mapapaalis dahil wala pang tatlong buwan ang arrears niya sa upa. Tama ba na iyon lamang ang legal na basehan upang masampahan ko siya ng reklamo at mapaalis? Nagmamatigas kasi siya. Sana ay malinawan ninyo ako. -- Merlina

---

Dear Merlina,

Malinaw na nakasaad sa Republic Act (R.A.) No. 9653, o higit na kilala bilang “Rent Control Act of 2009,” ang mga basehan upang makasuhan ng pagpapaalis ang nangungupahan. Alinsunod sa Section 9 ng R.A. No. 9653:

“Section 9. Grounds for Judicial Ejectment. - Ejectment shall be allowed on the following grounds:

1. Assignment of lease or subleasing of residential units in whole or in part, including the acceptance of boarders or bedspaces, without the written consent of the owner/lessor;

2. Arrears in payment of rent for a total of three (3) months: Provided, That in the case of refusal by the lessor to accept payment of the rent agreed upon, the lessee may either deposit, by way of consignation, the amount in court, or with the city or municipal treasurer, as the case may be, or barangay chairman, or in a bank in the name of and with notice to the lessor, within one (1) month after the refusal of the lessor to accept payment.

x x x

x x x

3. Legitimate need of the owner/lessor to repossess his or her property for his or her own use of for the use of an immediate member of his or her family as a residential unit: Provided, however, That the lease for a definite period has expired: Provided, further, That the lessor has given the lessee the formal notice three (3) months in advance of the lessor's intention to repossess the property and: Provided, finally, That the owner/lessor is prohibited from leasing the residential unit or allowing its use by a third party for a period of at least one (1) year from the time of repossession;

4. Need of the lessor to make necessary repairs of the leased premises which is the subject of an existing order of condemnation by appropriate authorities concerned in order to make the said premises safe and habitable: Provided, That after said repair, the lessee ejected shall have the first preference to lease the same premises: Provided, further, That the new rent shall be reasonably commensurate with the expenses incurred for the repair of the said residential unit and: Provided, finally, That if the residential unit is condemned or completely demolished, the lease of the new building will no longer be subject to the aforementioned first preference rule in this subsection; and

5. Expiration of the period of the lease contract.”

Bagaman ang hindi pagbabayad ng upa para sa kabuuan na tatlong buwan ay kadalasan na basehan upang masampahan ang nangungupahan ng reklamo para sa pagpapaalis, hindi lamang ito ang natatanging legal na basehan. Alinsunod sa nabanggit na probisyon ng R.A. No. 9653, mayroong iba pang mga legal na basehan upang mapaalis ang nangungupahan at kabilang na rito ang pagkapaso o expiration ng kasunduan ng pagpapaupa.

Sa sitwasyon na iyong ibinahagi, bagaman walang tatlong buwan ang arrears ng nangungupahan sa iyong bahay, kung mayroon kayong kasunduan na naglilimita sa kanyang pananatili roon hanggang katapusan ng nakaraan na buwan ay maaari mong igiit ang naturang kasunduan. Kung sakali na siya ay patuloy na magmatigas, maaari kang maghain ng reklamo ng pagpapaalis at ang iyong gagamitin na basehan ay ang Section 9 (e) ng R.A. No. 9653, ang expiration o pagkapaso ng panahon na inyong napagkasunduan na siya ay maaari na manatili sa iyong paupahan na bahay.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

PBBM, dapat magtatag din ng independent commission na mag-iimbestiga sa mga kurakot sa Customs

ni Pablo Hernandez @Prangkahan | October 13, 2025

WA’ ‘WENTA ANG ICI KUNG HINDI ISASAPUBLIKO ANG HEARING SA MGA SANGKOT SA FLOOD CONTROL PROJECTS SCAM -- Si Pres. Bongbong Marcos (PBBM) ang nagtatag ng Independent Commission for Infrastructure (ICC) na mag-iimbestiga sa flood control projects kaya’t may karapatan siyang sabihan ang mga bumubuo ng ICI na isapubliko ang kanilang imbestigasyon upang maalis sa isipan ng publiko na may nais pagtakpan o ilusot sa kaso ang mga tunay na sangkot sa pang-i-scam sa kaban ng bayan.

Kaya kung hindi uutusan ni PBBM ang ICI na isapubliko ang imbestigasyon sa mga nasasangkot na politicians, DPWH officials at mga kontraktor, ibig sabihin n’yan ay wa’ ‘wenta pala ang independent commission na itinatag ng Presidente, boom!

XXX

CLOSED-DOOR HEARING NA NGA ANG IMBESTIGASYON NG ICI, SINISIKRETO NA RIN ANG PANGALAN NG MGA MAY-ARI NG BANK ACCOUNTS AT ARI-ARIAN NA PINAPI-FREEZE NG AMLC -- Dati ay inaanunsyo ng Anti-Money Laundering Council (AMLC) ang mga pangalan ng mga may-ari ng bank accounts at mga ari-arian na kanilang ipini-freeze, pero ngayon ay hindi na nila pinapangalanan.

Mantakin n’yo, closed-door hearing na ang ginagawa ng ICI, tapos ang AMLC ay sini-secret na rin nila ang pangalan ng mga politician, DPWH officials at mga kontrakor na may-ari ng bank accounts at ari-arian na kanilang pini-freeze.

Dahil diyan, talagang napapaisip na ang mamamayan na merong nais pagtakpan ang gobyerno, ICI at AMLC sa mga sangkot sa flood control projects scam, boom!

XXX

HINDI DAPAT PAYAGAN NG KORTENG MAKALAYA SA SENADO SI CURLEE DISCAYA, DAHIL SA DAMI NG PERA NILA BAKA MAG-ALA-HARRY ROQUE RIN NA KAHIT MAY LOOKOUT BULLETIN NAKALABAS NG BANSA -- Sa mga kinontempt ng Senate Blue Ribbon Committee ay ang kontraktor na si Curlee Discaya ang atat na atat na gustong makalabas sa detention cell ng Senado.

Hindi dapat payagan ng korte ang hirit ni Curlee Discaya na makalaya dahil hindi naman lahat ng kanilang ninakaw sa kaban ng bayan ay na-freeze ng AMLC.

Ang nais nating ipunto ay may pera pa ang mag-asawang Discaya, na ‘ika nga baka mag-ala-Harry Roque ang mga iyan na kahit may lookout bulletin ang immigration ay nagawa pang makalabas ng ‘Pinas sa pamamagitan ng backdoor, period!

XXX

DAPAT MAGTATAG DIN SI PBBM NG INDEPENDENT COMMISSION NA MAG-IIMBESTIGA SA MGA KURAKOT SA CUSTOMS -- Inanunsyo ng United States (US)-State Department na isa ang Bureau of Customs (BOC) sa pinaka-corrupt na ahensya ng Philippine government.

Kung ganu’n, dapat magbuo uli si PBBM ng isa pang independent commission na mag-iimbestiga sa kurakutan sa Customs, pero dapat ang imbestigasyon ay lantad sa publiko, dahil kung closed-door hearing din, ibig sabihin niyan ay may mga kurakot sa Adwana ang ilulusot sa kaso, boom!