Publiko, ‘wag mag-atubiling isumbong ang mga palyadong super health center

ni Leonida Sison @Boses | October 21, 2025

Ngayong papalapit na ang Undas, hindi lang pala multo ang dapat katakutan ng taumbayan dahil mas nakakatakot ang mga “ghost projects” ng gobyerno na hindi napapakinabangan ng bawat mamamayan.

Kaya naman sa inilunsad na kampanyang “Oplan Bantay Super Health Center,” hinikayat ng Department of Health (DOH) ang publiko na huwag magdalawang-isip na iulat ang mga hindi gumagana o mistulang abandonadong health centers sa kanilang mga lugar.

Sa pamamagitan ng social media, maaaring magsumite ng larawan o video bilang ebidensya. Batay sa datos ng ahensya, mula sa 878 super health centers na pinondohan sa ilalim ng Health Facilities Enhancement Program, 196 lamang ang ganap na operational, 17 ang bahagyang bukas, 365 ang patuloy na itinatayo, at 300 ang hindi pa rin gumagana. 

Ayon kay DOH Secretary Ted Herbosa, karamihan sa mga sarado ay nasa Luzon na umabot sa mahigit 170 pasilidad. Isa sa mga rason ng pagkaantala ay ang kakulangan sa kuryente, tubig, at mga tauhan. 

Dito pumapasok ang papel ng lokal na pamahalaan, na responsable sa pagkumpleto ng utilities at pagkuha ng mga manggagawa. 

Kasunod nito, sinimulan ng DOH ang inspeksyon sa mga pasilidad kasama ang Independent Commission for Infrastructure (ICI) upang tiyakin na walang nalustay na pondo. 

Sa halip na manatiling tahimik sa harap ng isyu, pinili naman ni Herbosa ang transparency, nagsumite siya sa ICI ng mga listahan ng mga palyadong proyekto at ipinatupad ang Citizens Participatory Audit (CPA). Dito, mismong mamamayan ang magiging mata’t tenga ng gobyerno. Sa ganitong sistema, nagiging daan ang Oplan Bantay para magkaroon ng pananagutan at pagkilos ng bayan. 

Hindi sapat na may gusali lang tayong nakatayo, dahil kung gusto natin ng mas maraming Pinoy na maayos ang kalusugan at kalagayan, nararapat lang na bigyan ng prayoridad ng gobyerno ang mga super health center. 

Kung ang pera na ginamit sa pagpapatayo ng mga ito ay galing sa taumbayan, nararapat lang na ang benepisyo ay bumalik din sa kanila.

Ang pagod ng isang manggagawa na kinaltasan ang kanilang kinikita bilang buwis para sa mga ipinangakong proyekto ng gobyerno, ay dapat na tumbasan sa pamamagitan ng gumagana at napapakinabangang proyekto.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Ang katapangan ng kabataang Pinoy

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | October 20, 2025

Sa darating na Miyerkules, Oktubre 22, ipagdiriwang ng simbahan ang kapistahan ni Santo Juan Pablo II (dating Papa Juan Pablo II). 

Maalala ang epekto sa pandaigdigang pulitika ng pamumuno ni Papa Juan Pablo II. Tuluy-tuloy itong nakipag-usap sa kilusang Solidarnos ng Polonya at hinikayat itong magpatuloy sa mapayapang pagtatanggol ng karapatan ng mga manggagawa. 

Sinubukang magdeklara ng batas militar ang pamahalaang komunista ng Polonya ngunit hindi nagtagal at nagkaroon ng pambansang demokratikong halalan kung saan nanalong presidente si Lech Walesa, ang lider ng Solidarnos na kaibigan ni Papa Juan Pablo II. 

Nagpatuloy ng pakikipag-usap sa mga lider ng Polonya at Russia ang papa hanggang sa tuluyan na ring gumuho ang dating Union of Soviet Socialist Republics o USSR noong Disyembre 1991. Bago mangyari ito gumuho muna noong Nobyembre 9, 1989 ang kilalang Berlin Wall.

Kailangan ng buong mundo ang pamumuno ni Papa Juan Pablo II. Nang mamatay ito, iba ang naging pamumuno ni Papa Benedicto XIV na binigyang-diin ang tradisyon at teolohiyang Katoliko na siyang naging batayan ng pagsilang ng Europa. Nang nagbitiw si Papa Benedicto XIV, pinalitan ito ni Papa Francisco I, ang kinilalang “luntiang papa” na pinaglaban ang integridad at karapatan ng kalikasan sa mahalagang liham nitong ‘Laudato Si.’ 

Ngunit hindi tumigil si Papa Francisco sa pagsulong ng pandaigdigang pagbabago tungo sa kalikasan, ipinaglaban din nito ang makabagong pakikitungo sa maliliit at mahihirap sa pamamagitan ng panibagong pulitika ng pakikipagkapwa at pakikipagkaibigan na ipinaliwanag niya sa kanyang liham na ‘Fratelli Tutii.’

Bakit “huwag matakot” ang mensahe hindi lang ni Papa Juan Pablo II kundi ng lahat ng mga pope? Ano ba ang nakakatakot sa pananampalataya sa Diyos? Nakakatakot bang magmahal? Nakakatakot bang magsabi ng totoo at ipaglaban ang katarungan at pagkakapantay-pantay ng lahat? Nakakatakot bang ipaglaban ang dangal at karapatan ng mahihirap at mga nasa gilid-gilid ng lipunan?

Ito ang dahilan kung bakit mag-aapat na buwan pa lamang si Papa Leon XIV ay naglabas na ito ng kanyang liham, ‘Dilexi Te.’ Dito niya ipinakita ang isa pang hindi popular at medyo nakakatakot na pananaw, paninindigan at pag-uugali ng isang tunay na mananampalataya at alagad ni Kristo.

Ito ang batayang turo ng ‘Dilexi Te’: Tinatawag ng Diyos ang bawat Kristiyano na mahalin at pangalagaan ang mahihirap dahil ito ay matalik at malalim na nakaugnay sa pananampalataya at hindi “optional”. Meron itong apat na mahahalagang sangkap.

Una, dapat maging pangunahin ang pangangalaga sa mahihirap na siyang pinakapuso o buod ng misyon ng simbahan.

Pangalawa, iisa ang pagmamahal sa Diyos at pagmamahal sa mahihirap, at ang mga gawain ng pagkalinga at pagmamahal sa mahihirap at nasa sentro ng buhay Kristiyano at mahalaga para sa huling paghuhukom.

Pangatlo, pinalawak ang kahulugan ng kahirapan, hindi ang materyal kundi kahirapang panlipunan, moral at espirituwal sampu ng kalagayan ng mga migrante at matatanda.

Pang-apat, ang pagpapahalaga sa kasaysayan: ang Social Teachings of the Church mula simula hanggang ngayon, sampu ng mga itinuro ni Papa Francisco at ang lahat ng itinuro tungkol sa pagmamahal sa kapwa.

Panglima, mga kongkretong pagkilos ng pagtulong at pakikiisa at pananagutan na buwagin ang mga sistema at istrakturang nagpapalaganap sa kahirapan.

Ito ang malinaw na rason kung bakit kailangan ng tapang ang pananampalataya sa Diyos, dahil hindi ito buo kung hindi ito ipinapahayag sa pamamagitan ng pagmamahal at pagkalinga sa mahihirap.

Ngayong umiinit at umiigting ang galit ng marami sa panlilinlang at pagnanakaw ng mga makapangyarihan sa salaping nakalaan para sa lahat ng mamamayan lalo na sa mga mahihirap, napapanahon ang paggunita sa mga itinuro ng mga Papa hinggil sa kaugnayan ng pagmamahal sa Diyos at pagmamahal sa kapwa, lalo na sa mga maliliit at mahihirap. Anong klaseng Kristiyano ang naghahangad at nagtatagumpay na maging malaki, mayaman at makapangyarihan, at malayong-malayo sa mga mahihirap? Hindi siya o sila Kristiyano dahil taliwas ito sa itinuturo ng simbahan.

Kaya tama lang katigan ng simbahan ang sigaw ng lahat: Litisin, ikulong, singilin ngayon na ang lahat ng nagnakaw, lahat ng korap! 

At nakatutuwa at nakapagpapataba ng puso na makita at marinig ang mga kabataan at

mag-aaral na sumisigaw na walang kaba, walang takot: “Ikulong na ‘yan mga kurakot! Ikulong na ‘yan mga kurakot!”

‘Pangengelam’ ng dayuhan sa isyu ng flood control scandal, nakakaduda, nakakanerbiyos

ni Ka Ambo @Bistado | October 20, 2025

Hindi naman humuhupa ang social unrest.

Mas organisado na ang mga Gen Z, dahil kumukonek na ang bawat unibersidad at kolehiyo.

-----$$$--

SA ngayon, wala pang matutukoy na charismatic leader ang Gen Z na puwedeng humigop ng malawakang suporta across-all-spectrum ng lipunan.

Sa ngayon.

----$$$--

BARA-BARA lang ang kilos-protesta, slogan at mga akusasyon.

Halatang idinikta o kinokopya lang sa iba.

Kumbaga, walang malinaw na ideolohiya na ipinakikipaglaban, bagkus ay simpleng protesta laban sa malawakang katiwalian.

-----$$$--

PERO, ang pinakasariwang balita at nakapagdududa ay ang “pangengelam” ng dayuhan sa isyu ng flood control projects scandal.

Iniulat na nagpunta sa ICI ang mga US diplomat.

Eh, bakit?

------$$$--

MAAARING kalmante lang si PBBM sa kaliwa’t kanang protesta ng mga Pinoy pero hindi niya dapat ipagkibit-balikat ang “pangengelam” ng US embassy.

Nakakapagduda ‘yan at nakakanerbiyos!

-----$$$--

MATAGAL na nating binabanggit-banggit sa kolum ang panganib na magmumula sa dayuhan.

At ito ay nagaganap na.

----$$$--

SA totoo lang, aminin o hindi ng mga pinakabatikang political analyst at akademisyan — hindi bumagsak ang rehimeng Marcos Sr. — dahil sa puwersa ng People’s Power.

Bumagsak ang administrasyong Marcos Sr. dahil sa lihim na kamay ng mga dayuhan.

-----$$$--

DAPAT ay makapulot ng aral at matuto si Marcos Jr. sa sitwasyon ng kanyang ama.

Ang US ay hindi kailanman kikilos ng pabor sa sinumang lider na kanyang kaalyado.

Ang US ay kikilos batay sa interest ng mismong mga Kano.

-----$$$--

HINDI naman itinatago, bagkus ay binanggit sa mga ulat na nababahala ang ilang US officials sa sitwasyon sa Pilipinas — dahil sa kanilang investment.

Pero, sa totoo lang, ang investment na ito ay posibleng kasama ang “military-component”.

‘Yan ay napakaselan!

-----$$$--

MANANATILI namang tahimik at hindi apektado ng gulo ang ordinaryong mamamayan kahit biglang magpalit ng liderato o administrasyon — gaya sa Nepal at Madagascar.

Imbes na mabahala ang ordinaryong mamamayan, mas dapat kabugan ang mga pulitiko — o mga ‘buwayang’ magkakasabwat sa pandarambong sa kaban ng bayan.

------$$$--

TULAD sa hindi maipaliwanag na pagsulpot ng 3I/ATLAS comet, mahirap ding ipaliwanag ang biglang pagpapalit ng US ambassador sa Pilipinas.

May nagsasabing ang 3I/ATLAS comet ay posibleng signos sa katapusan ng mundo.

Pero, ang pagdalaw ng US embassy diplomat sa ICI, isa rin bang signos ng biglaang pagwawakas?

Nagtatanong lang, at nababahala na rin.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.