Makabagong Hiroshima at Nagasaki

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Enero 29, 2024

Mayroong tanong sa Ingles na ganito, “Why do we kill people who kill people to show that killing people is wrong?” Ibig sabihin sa Tagalog, Bakit tayo pumapatay ng tao na pumatay ng tao para ipakita na mali ang pagpatay ng tao? Ito ay sagot na hugis ng tanong bilang pagtutol sa bitay.

Ginagamit ito ng mga naniniwala na hindi makapipigil sa krimen ang bitay. 

Subukan naman nating gamitin ang tanong na ito bilang pagtutol din sa giyera. Ganito ang magiging hugis ng tanong, Bakit natin ginigiyera ang nakikipaggiyera para ipakita na mali ang giyera. Ito ang tinatawag na tautology sa lohika. Ang tautology sa Pilipino ay ang pagpapaliguy-ligoy o ang pagpapaliwanag sa isang bagay sa pag-ulit-ulit ng parehong salita na may parehong kahulugan. 

Ang pagpatay sa pumapatay para ipakita na mali ang pagpatay, ay nagpapakitang walang nagbabago sa kalagayan ng lipunan kung pag-uusapan ang pagpatay. Walang nagbago dahil mula umpisa hanggang katapusan ay pagpatay, at hindi matatapos kundi magpapatuloy pa rin ang pagpatay at nagiging gantihan na lamang.

Ganu’n din ang giyera. Kung gigiyerahin mo ang nanggigiyera para ipakita na mali ang giyera, kailan hihinto ang giyera? 

Maliit pa ako nang narinig ko na ang kuwento tungkol sa Hiroshima at Nagasaki. Ika-6 at ika-9 ng Agosto 1945, magkasunod ibinagsak ang kauna-unahang bombang atomiko sa Hiroshima at Nagasaki. 

Sa isang bomba, libu-libong tao ang namatay sa isang malawak na lugar na pinatag ng pagsabog gamit ang “nuclear fission” at hindi simpleng pulbura. Umabot sa isandaan at apatnapung libong Hapones ang pinatay ng bombang atomiko sa Hiroshima. Nasa74, 000 naman ang pinatay ng isa pang bombang atomiko sa Nagasaki. Kinabukasan, nagpadala ng mensahe ang pamahalaang Hapon na sumusuko sa giyera. 

Natapos na ba ang giyera sa pagsuko ng mga Hapon noong Abril 1945? 

Isang magandang bunga ng giyera ay ang pagkakabuo ng United Nations na ang layon ay simulan at ipagpatuloy ang totoo at malalim na ugnayan at pag-uusap ng mga bansa upang matuto ang lahat ng mapayapang paglutas sa anumang suliranin at iwasan ang anumang uri ng karahasan, higit sa lahat ang giyera.

Sa nagdaang 79 taon mula nang matapos ang Pangalawang Pandaigdigang Digmaan o World War II (WW II) huminto na ba ang giyera? Tumigil na ba ang karahasan sa hugis ng paggamit ng lalong malalakas at nakamamatay na mga karaniwang armas sampu ng mga armas nukleyar? 

Tiyak na higit na malakas, mabangis at nakamamatay ang kasalukuyang mga bomba, ordinaryo man o nukleyar. Siguradong hindi rin tumitigil ang mga malalaking bansa sa pananaliksik para gumawa ng mas matinding sandata ng malawakang paninira at pagpatay o tinatawag na weapons of mass destruction.

Ngunit, hindi na ganito sa Hiroshima at Nagasaki. Mula nang bombahin ang dalawang siyudad, masugid na nilabanan ng mga mamamayan ng dalawang siyudad ang paggamit ng anumang armas nukleyar. Higit sa lahat, ganu’n na lang din ang pagtaguyod ng mga mamamayan doon sa pagsulong ng kultura ng kapayapaan, lalo na sa mga bansang puno ng karahasan at mayroong armas nukleyar.

Nitong Linggo, Enero 28, 2024, alas-2:30 ng hapon, naimbitahan akong magmisa sa katedral ng Hiroshima, na ang patron ay ang “Our Lady of the Assumption.” 

Bago ang misa, nagkaroon ng maikling prusisyon sa paligid ng katedral na dala-dala ang Pilgrim-Mission Cross ng isang bata. Sinundan ang batang may hawak na Pilgrim-Mission Cross ng limang batang may hawak na “seedling” o “sapling” ng sakura o cherry blossoms, at ng limang bata na may hawak na Philippine flaglets. 

Sa likod ng batang may dalang Pilgrim-Mission Cross, ng limang batang may bitbit na “sakura seedling” at limang batang may mga Philippine flaglet ay sumusunod ang kanilang mga magulang at ibang mga parokyano ng Katedral ng Our Lady of the Assumption.

Sa simple ngunit makabuluhang prusisyon, nasasaklaw ang limang elemento ng pangarap at misyon ng susunod na 500 taon (2021-2521). Una, ang paglalakad o pagtakbo o ang pagpapahalaga sa KALUSUGAN. Pangalawa, ang mga kabataan (lima pataas) o ang pagpili at paghuhubog ng mga BAGONG MISYONERO para sa susunod na 500 taon. Pangatlo, limang punla ng sakura o ang pagpapahalaga sa KALIKASAN. Pang-apat, ang limang Philippine flaglets o ang PAGMAMAHAL SA INANG BAYAN. At ang panghuli, ang isa sa 500 PILGRIM-MISSION CROSS o ang pagpapahalaga, pananagutan at pagmamahal sa PANANAMPALATAYANG Kristiyano-Katoliko.

Nasa 23 Pilgrim-Mission Cross na ang itatanim sa Our Lady of the Assumption Cathedral sa Hiroshima. Marami pa ang kailangang ilakbay at itanim na Pilgrim Mission Cross. Hindi madali, malalayo at medyo magastos sa iba’t ibang paraan ang pangarap at misyong ito. Ngunit, kailangang simulan na ang pagtupad sa makabagong pananagutan para sa susunod na 500 taon: REPLANT THE CROSS, REPLANT THE FAITH, REBUILD THE NATION! 

Kaya gawin natin na muling itanim ang krus, muling itanim ang pananampalataya, mahalin at ipagtanggol ang Inang Bayan.

Tiyaga at tiwala sa diyos, tiyak ang magandang buhay

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Enero 28, 2024

Fipa ang itatawag ko sa kanya sa gitna ng halos 28 taon ng aming pagkakaibigan. 

Hindi nag-iisa si Fipa. Maraming mga batang babae, ang nangarap na iahon sa kahirapan ang kanilang pamilya. Gagawin nila ang anumang kailangan para abutin ang kanilang pangarap.

Kura-paroko ako ng Parokya ng Banal na Sakripisyo, UP Diliman noong 1996. Napupuno ng sari-saring tindero at tindera ang labas at loob ng simbahan tuwing linggo dahil sa rami ng taong nagsisimba sa Parokya ng Banal na Sakripisyo sa UP Diliman o PHSOP.

Habang tumatagal nababawasan ang kaayusan ng simbahan tuwing katapusan at simula ng Misa dahil sa rami ng mga maninindang nagsisikap na kumita maski na paano tuwing araw ng Linggo. 

Alam kong kailangan kong iwasan ang anumang problema sa pamamagitan ng magandang pakikipag-usap. Kaya, isang karaniwang Linggo, nagtawag ako ng pulong ng lahat ng mga manininda upang pag-usapan ang kaayusan at ang kahalagahan ng tamang disiplina tuwing araw ng Linggo.

Hindi mahirap kausapin ang mga tindero at tindera. Isa rito ay ang batang-batang ina na laging kasama ang kanyang napakaliit na tatlong anak.

Tuwing Linggo mula ika-6 ng umaga hanggang ika-8 ng gabi, kasama ni Fipa ang kanyang tatlong maliliit na anak. Magkukuwintas ng sampaguita si Fipa at kapag may sapat nang kuwintas ng sampaguita, hahatiin niya ito sa tatlong anak na mag-iikot sa palibot ng simbahang bilog para ibenta ang mga kuwintas ng sampaguita. Kapag naubos ang mga ito, babalik kay Fipa ang kanyang mga anak upang kunin at muling ibenta ang mga kuwintas ng sampaguita na nagawa niya.

Ganito ang takbo ng buong araw ng Linggo para kay Fipa hanggang sa matapos ang pitong taong destino ko sa Parokya ng Banal na Sakripisyo. Hindi ko na alam ang naging buhay ni Fipa nang lumipat ako sa Parokya ng Birhen ng Medalya Milagrosa sa Project 4, Quezon City.

Isang araw noong taong 2007, nagulat na lang ako sa isang tinig na bumanggit sa pangalan ko sa Hong Kong. “Fr. Robert, Fr. Robert!” Paglingon ko, ganu’n na lang ang gulat ko nang makita ko si Fipa. “Anong ginagawa mo rito sa Hong Kong,” tanong ko kay Fipa. “Eh kayo po ano ang ginagawa po ninyo dito,” balik na tanong ni Fipa.

Mula noon hanggang sa pag-alis ko ng Hong Kong, tumulong sa akin si Fipa sa paglilingkod sa pamayanan ng mga OFW sa Hong Kong. Taong 2010, umalis na ako ng Hong Kong upang maglingkod naman sa Puerto Princesa, Palawan. Muli kaming nagkita ni Fipa sa Nobisyado ng mga Pransiskano sa Liliw, Laguna noong 2012 nang sinubukan ko ang buhay-Franciscan. 

Sa mga sumunod na limang taon, hindi ko na alam ang naging takbo ng buhay ni Fipa hanggang nabalitaan ko na lang na nag-asawa na ito at nakatira na sa Hiroshima, Japan.

Sa mga nagdaang taon, ilang ulit na nagpaabot ng paanyaya si Fipa na dumalaw ako sa Hiroshima. Sa wakas, heto na tayo sa tahanan ni Fipa para sa maikling dalaw at kuwentuhan upang balikan ang mahiwagang istorya ng kanyang buhay sa nagdaang 28 taon.

Unang nakilala ni Fipa si Ito na taga-Hiroshima noong 2010. Nakilala si Ito ng isang kaibigan na ginawa si Fipa ng bagong Messenger address. At nang sumagot na si Ito sa chat nagsimula na ang pag-uusap nina Fipa at Ito.

Ngunit, noong 2011, lubusang naputol ang ugnayan sa Messenger ng dalawa. Naganap ang trahedya ng tsunami sa Sendai noong 2011 at wala pa ring komunikasyon kay Fipa si Ito. Bandang Marso ng 2012, nangumusta si Ito kay Fipa at dinalaw pa ito sa Hong Kong. Mula noon lumalim ang ugnayan ng dalawa hanggang simulan nang hikayatin ni Ito si Fipa na sumama sa kanya sa Hiroshima.

Ganu’n na nga ang nangyari at nagpakasal ang dalawa noong Pebrero 2013. Merong dalawang anak sina Ito at Fipa. Nagmamahalan at masaya ang dalawa. Madalas umuwi sa ‘Pinas upang maghanap ng pagkakataong magsimula ng magandang business. Sa ngayon, kasama ni Fipa ang kanyang panganay na anak na dating hamak na paslit lang na nagtitinda ng sampaguita sa Parokya ng Banal na Sakripisyo noong 1996.

Tuwing uuwi si Fipa, inaanyayahan ni Fipa ang mga kaibigan niyang tindero at tindera sa UP na kumain sa masarap ng restaurant. Titiyakin ni Fipa na sobra ang pagkain para maraming “ma-Sharon” ang kanyang mga kaibigan. May pakimkim pa siyang ibibigay sa mga kaibigang tuwang-tuwang aalis at aasa sa muling pagbalik ni Fipa.

Naalala ko pa noong 1996 ang laging dasal at pangaral ko sa mga manininda, kasama si Fipa, magtiwala at magtiyaga kayo. Humingi ng tulong sa Panginoon at huwag matakot.

Huwag kalimutan ang kawikaan, “Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.” 

Mula sa pagtitinda ng sampaguita sa UP Diliman hanggang sa pagiging DH sa Hong Kong at ngayon sa Hiroshima, walang tigil ang gawa, lalo na ang tiwala sa Diyos ang ginawa ni Fipa.

Salamat U.P. Prof. Vim Nadera sa pagmamahal sa wika, sining at inang bayan

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | Enero 22, 2024

Matagal ko nang kilala si Prof. Vim Nadera ng Unibersidad ng Pilipinas. 

Hindi ko siya nakilala bilang propesor kundi bilang karaniwang volunteer ng Kyte, isang NGO na tumutulong sa mga batang merong sari-saring cancer na nagpapagamot sa East Avenue Medical Center, Quezon City. 

Binuo ni Doktora Marvie Abesamis ang Kyte upang tugunan ang mga ‘di pangkaraniwang pangangailangan ng mga batang nagdurusa sa cancer. Isang mahalagang pangangailangan ng mga bata ay tulong para labanan ang depression na nararanasan bunga ng naturang sakit. Kung dinadapuan ng depression ang mga mas matatanda, hindi iba ang mga bata. 

Malaki ang maitutulong ng makabuluhan at malikhaing gawain tulad ng sining, musika at panalangin.

Noong naglilingkod tayo taong 2013 sa Parokya ng San Francisco ng Assisi sa Barrio Rizal, Santiago City, naimbitahan ko si Dra. Marvie Abesamis para tulungan kami sa kabubuo pa lamang na “cancer support group” na tinawag naming Buhay Ka (Bukas, Buo, Laging Handang Umalalay sa Kapwa). Hindi namin inaakala na ilang taon na lang pala ang buhay ng doktorang kaibigan ng mga batang cancer survivors. Nagulat na lang kami nang mabalitaan namin ang pagpanaw ni Dra. Marvie. Ang doktorang tumutulong sa mga batang may taning ang buhay, na siya mismo ay wala namang malubhang sakit ay ganoon na lang binawian ng buhay.

Noong ako nama’y naglilingkod sa Hong Kong (2007-2010) bilang “human rights researcher” at volunteer sa ating mga overseas Filipino workers (OFWs), naimbitahan natin ang dalawang kilalang Pinoy. Isa rito ay si Carlos Celdran at ang pangalawa ay si Prof. Vim Nadera. Kapwa nating hiningan sila ng tulong para ayusin at patatagin ang kabubuo pa lang na programang Lakbay-Dangal o ang kakaibang “walking tour of places of interest to Filipinos in Hong Kong Island.” Isa na sa mga lugar na ito ay ang klinikang itinayo ni Dr. Jose Rizal, ang ating pambansang bayani na isa namang ophthalmologist (doktor ng mata) na nagtapos sa Heidelberg, Germany. Matatagpuan ang lugar na kinatatayuan noon ng kanyang klinika sa Rednaxela Street sa halos tuktok ng pinakamahabang “travelator” o escalator na nagsisimula sa “lower levels” hanggang “upper levels” ng Hong Kong Island. Isa ring kakaibang “tourist attraction” ang naturang “travelator” na maituturing na isa sa pinakamataas at pinakamahabang “travelator” sa buong mundo.

Ilang taon pa lamang ang lumipas nang pumanaw na rin si Carlos Celdran, ang kilalang aktor na laman ng Intramuros dahil sa kanyang popular na “walking tour of Intramuros with Carlos Celdran.” Nakilala rin siyempre si Carlos sa kanyang kontrobersiyal na eksena noong nagmimisa sa loob ng Manila Cathedral at nagsisigaw ito ng “Damaso, Damaso, Damaso.”

Si Carlos ay binawian ng buhay habang ito ay nagbabakasyon sa bansang España.

Noong nakaraang Disyembre 25, 2023, inatake sa puso ang kaibigan kong si Prof. Vim.

Medyo nanganib ang buhay ni Prof. Vim, ngunit nalampasan niya ang krisis. Maraming salamat sa Diyos, buhay pa si Prof. Vim.

Noong nakaraang Biyernes, nagdaos ng SALAMAX 60 si Prof Vim. Umabot ng pagiging senior ang minamahal na propesor. Dahil sa malalim na galak na siya’y nakaligtas sa kapahamakan, nagdaos siya ng halos kalahating araw ng pagdiriwang at pasasalamat mula ala-1 ng hapon hanggang alas-7 ng gabi sa isang bagong bulwagan sa loob ng U.P.

Diliman, sa Quezon City. Nagkaroon ng paglulunsad ng ilang librong isinulat ng propesor, photo exhibit ng kanyang anak at iba’t ibang mga pagtatanghal ng kahusayan mula sa Bataan School of the Arts (na tatlong taon na mula nang tinulungang mabuo ito ng mag-asawang Vim at Elay Nadera). Marami tayong nakitang mga kilala’t premyadong manunulat na nakiisa kay Prof. Vim sa kanyang masayang hapon ng pasasalamat.

Napuno ang buong lugar ng mga awit, tula at sayaw na pagtatanghal mula sa ating katutubong kultura. Nabanggit ko sa kay Fr. Bienvenido Disu CM, ang iba’t ibang uri at anyo ng ating katutubong kultura ang kailangang palaganapin at patatagin pa sa gitna ng pagdagsa sa atin ng sari-saring kultura tulad ng mga Koreanong telenovela at Korean pop songs.

Napakalalim ng pagmamahal ni Prof. Vim sa ating kultura, partikular na sa ating Pambansang Wika. Ang pagmamahal sa ating kultura ang isang mahalagang sangkap ng pagmamahal sa Inang Bayan. 

Napakahalaga ni Prof. Vim sa mga mag-aaral at kanyang mga kapwa propesor sa U.P.,

ganoon din para sa ating bansa. Dahil na rin siguro mas pinapahalagahan ni Prof. Vim ang sariling kultura, sining at wika ng ating bansa habang marami sa atin ang humihina na ang pagmamahal sa kultura, sining at wika, maging sa ating bayan.

Taos-pusong pasasalamat at panalangin para sa inyo Prof. Vim, gayundin sa lahat ng tulad mo na itinuturo at isinasabuhay ang wagas at tunay na pagmamahal sa ating kultura, sining, wika at higit sa lahat sa Inang Bayan. Mabuhay kayo, Prof. Vim ng U.P.!