Paghahain ng reklamong kriminal base sa circumstantial evidence

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 7, 2025

Dear Chief Acosta,

Maaari pa rin kayang maghain ng reklamong kriminal kung walang hawak na direktang ebidensya ang nagrereklamo? Mayroon kasing pang-aabuso na ginawa sa kapatid ko. Bagaman mayroon siyang mga katibayan, hindi ito direktang ebidensya. Nais sanang isulong ng kapatid ko ang kanyang reklamo ngunit hindi namin alam kung maaari bang gamitin ang ganoong uri ng ebidensya. Sana ay malinawan ninyo ako. — Bonito

---

Dear Bonito,

Ang pagpapatunay sa hukuman ng krimen ay nangangailangan ng katibayan na hihigit sa makatuwirang pagdududa o proof beyond reasonable doubt. Ang naturang katibayan ay hindi nangangahulugan na magpapakita ng ganap na katiyakan. Bagkus, sapat na ang maipakita nang mayroong moral na katiyakan na naganap ang krimen at ang taong inaakusahan ang siyang may-akda nito. Partikular na nakasaad sa Section 2, Rule 133 ng naaprubahan na 2019 Proposed Amendments to the Revised Rules on Evidence (A.M. No. 19-08-15-SC):

“Section 2. Proof beyond reasonable doubt. — In a criminal case, the accused is entitled to an acquittal, unless his or her guilt is shown beyond reasonable doubt. Proof beyond reasonable doubt does not mean such a degree of proof as, excluding possibility of error, produces absolute certainty. Moral certainty only is required, or that degree of proof which produces conviction in an unprejudiced mind.”

Ganoon pa man, nais naming bigyang-diin na ang katibayan na tinutukoy sa nabanggit na tuntunin ay hindi nililimita sa direktang ebidensya lamang. Sa katunayan, sa ilalim ng A.M. No. 19-08-15-SC ay kinikilala rin ang pagpipresenta ng circumstantial evidence. Kaugnay nito, upang mahatulan ang tao na inaakusahan ng krimen base sa circumstantial evidence ay kinakailangan na mapatunayan na mayroong higit sa isang sirkumstansya o pangyayari, ang mga sirkumstansya o pangyayari na ito ay napatunayan, at ang kumbinasyon ng mga ito ay magbubunga ng paghahatol ng higit sa makatuwirang pagdududa. Ito ay alinsunod sa Section 4, Rule 133, Id, na nagsasaad ng mga sumusunod:

“Section 4. Circumstantial evidence, when sufficient. - Circumstantial evidence is sufficient for conviction if:

1. There is more than one circumstance;

2. The facts from which the inferences are derived are proven; and

3. The combination of all the circumstances is such as to produce a conviction beyond reasonable doubt.

Inferences cannot be based on other inferences.” 

Para sa dagdag na kaalaman, nais naming ibahagi ang ipinahayag ng ating Korte Suprema, sa panulat ni Associate Justice Presbitero J. Velasco Jr. sa kasong Kyle Anthony Zabala vs. People of the Philippines (G.R. No. 210760, January 26, 2015):

“It is a settled rule that circumstantial evidence is sufficient to support a conviction, and that direct evidence is not always necessary. This is but a recognition of the reality that in certain instances, due to the inherent attempt to conceal a crime, it is not always possible to obtain direct evidence. In Bacolod v. People, this Court had the occasion to say:

The lack or absence of direct evidence does not necessarily mean that the guilt of the accused cannot be proved by evidence other than direct evidence. Direct evidence is not the sole means of establishing guilt beyond reasonable doubt, because circumstantial evidence, if sufficient, can supplant the absence of direct evidence. The crime charged may also be proved by circumstantial evidence, sometimes referred to as indirect or presumptive evidence. Circumstantial evidence has been defined as that which ‘goes to prove a fact or series of facts other than the facts in issue, which, if proved, may tend by inference to establish a fact in issue.’”

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Ordinaryo at ‘di ekspertong saksi, maaaring patunayan ang psychological incapacity ng asawa

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 6, 2025

Dear Chief Acosta,

Ang psychological incapacity ba ay batayan para mapawalang-bisa ang kasal? Sa pitong taon kasi naming pagsasama ng asawa ko ay mayroon siyang mga pag-uugali na lubos na nakaaapekto sa aming pagsasama at sa pagiging iresponsable niyang asawa. Nais ko sanang ipawalang-bisa ang aming kasal ngunit wala akong kakayahan na kumuha ng expert witness na magsasabi na siya ay psychologically incapacitated. Ganoon pa man, ang mga nakakakilala sa kanya ay maaaring tumestigo para sa akin upang mapatunayan ang kanyang psychological incapacity. Maaari ba iyon? Sana ay malinawan ninyo ako. — Marian

---

Dear Marian,

Ang psychological incapacity ay isa sa mga batayan ng pagpapawalang-bisa ng kasal. Partikular na nakasaad sa Artikulo 36 ng Executive Order No. 209, o mas kilala bilang “The Family Code of the Philippines”:

“Art. 36. A marriage contracted by any party who, at the time of the celebration, was psychologically incapacitated to comply with the essential marital obligations of marriage, shall likewise be void even if such incapacity becomes manifest only after its solemnization.”

Batay sa kasalukuyang hurisprudensya, ang kawalan ng kakayahang-sikolohikal ng isang asawa, bilang batayan ng pagpapawalang-bisa ng kasal, ay hindi kinakailangan na medikal na mapatunayan sa pamamagitan ng eksperto na saksi sapagkat hindi umano ito isang medikal na kondisyon. Bagkus, maaaring tanggapin ang testimonya ng mga ordinaryo na saksi na nakakakilala sa mag-asawa. Ganoon pa man, binigyang-diin ng Kataas-taasang Hukuman na kinakailangang malinaw at nakakukumbinsi ang mga patunay ng mga naturang saksi patungkol sa likas na pag-uugali, kondisyon, o sirkumstansya ng asawa na nakaaapekto sa kakayahang-sikolohikal nito na gampanan ang kanyang mga responsibilidad bilang asawa. Ipinaliwanag ng ating Korte Suprema sa kasong Edward N. Rivo vs. Dolores S. Rivo (G.R. No. 210780, January 25, 2023), sa panulat ni Honorable Associate Justice Ramon Paul L. Hernando:

“In the recent case of Tan-Andal v. Andal (Tan-Andal), the Court en banc introduced a nuanced interpretation of what constitutes psychological incapacity x x x.  The Court came up with a new set of parameters, x x x, that will aid in the interpretation and application of Art. 36 of the Family Code, to wit:

1. The psychological incapacity must be shown to have been existing at the time of the celebration of marriage;

2. Caused by a durable aspect of one’s personality structure, one that was formed prior to their marriage;

3. Caused by a genuinely serious psychic cause; and

4. Proven by clear and convincing evidence.

In addition, the Court has x x x held that psychological incapacity is not a medical illness that has to be medically or clinically identified; hence, expert opinion is not required. In lieu thereof, Tan-Andal required proof of the durable or enduring aspects of a person’s personality, called ‘personality structure’ which manifests itself through clear acts of dysfunctionality that undermines the family such that the spouse’s personality structure must make it impossible for him or her to understand and to comply with his or her essential marital obligations. This may be proven by testimonies of ordinary witnesses, who have been present in the life of the spouses before they contracted marriage, on behaviors that they have consistently observed from the supposedly incapacitated spouse.

x x x

In Tan-Andal, the Court has clarified that the quantum of proof required in nullity cases is clear and convincing evidence which requires more than preponderant evidence but less than proof beyond reasonable doubt. x x x” 

Kung kaya’t maaari mong ikonsidera na gamitin bilang ebidensya ang testimonya ng mga tao na nakakakilala sa iyong asawa kung ang kanilang mga ipapahayag kaugnay sa kanyang pag-uugali, kondisyon, at/o sirkumstansya ay malinaw at kakumbinsi-kumbinsing magpapakita ng kawalan niya ng kakayahang-sikolohikal na gampanan ang kanyang mga responsibilidad bilang iyong asawa.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Pagtanggi ng ospital sa emergency na sitwasyon

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 5, 2025

Dear Chief Acosta,

Ang buntis kong asawa ay malapit nang manganak nang dinala ko siya sa ospital. Tinanggihan siya ng ospital dahil ayon sa doktor, hindi nila kayang tanggapin ang asawa ko dahil sa kakulangan ng pasilidad. Legal bang tumanggi sa emergency na ito? Nais ko sanang maliwanagan. Maraming salamat. — Nico CS

---

Dear Nico CS,

Patuloy na nagtatatag ang gobyerno ng mga batas at regulasyon upang matiyak ang mandato nitong magbigay ng sapat na pangangalaga sa kalusugan para sa mga Pilipino. Dahil dito, nagkaroon ng batas ukol sa regulasyon ng pagtanggi ng mga ospital, pribado man o pampubliko, na magbigay ng nararapat na medikal na paggamot at suporta sa mga kaso ng emergency o malulubhang kondisyon.

Sa ilalim ng Seksyon 1 ng Republic Act (R.A.) No. 10932 o mas kilala sa tawag na “An Act Strengthening the Anti-Hospital Deposit Law,” ipinagbabawal ang pagtanggi ng anumang ospital o clinic na magbigay ng paunang medikal na serbisyo base sa walang kawalan ng deposito. Ayon dito:

“Section 1. Section 1 of Batas Pambansa Bilang 702, as amended, is hereby further amended to read as follows:

‘Sec. 1. In emergency or serious cases, it shall be unlawful for any proprietor, president, director, manager or any other officer and/or medical practitioner or employee of a hospital or medical clinic to request, solicit, demand or accept any deposit or any other form of advance payment as a prerequisite for administering basic emergency care to any patient, confinement or medical treatment of a patient in such hospital or medical clinic or to refuse to administer medical treatment and support as dictated by good practice of medicine to prevent death, or permanent disability, or in the case of a pregnant woman, permanent injury or loss of her unborn child, or noninstitutional delivery: x x x”

Nasasaad din sa batas na maaaring tumanggi ang isang attending physician sa isang pasyente sa kadahilanan ng kakulangan sa pasilidad. Batay pa rin sa nasabing probisyon ng batas:

“x x x Provided, That by reason of inadequacy of the medical capabilities of the hospital or medical clinic, the attending physician may transfer the patient to a facility where the appropriate care can be given, after the patient or his next of kin consents to said transfer and after the receiving hospital or medical clinic agrees to the transfer: Provided, however, That when the patient is unconscious, incapable of giving consent and/or unaccompanied, the physician can transfer the patient even without his consent: Provided, further, That such transfer shall be done only after necessary emergency treatment and support have been administered to stabilize the patient and after it has been established that such transfer entails less risks than the patient’s continued confinement: x x x”

Sa madaling sabi, maaaring tanggihan ng isang attending physician ang isang pasyente kung kulang sa pasilidad ang ospital o clinic para makapagbigay ng sapat at nararapat na panggagamot. Dagdag pa rito, ang pagpayag (consent) ng pasyente o ng pinakamalapit na kamag-anak, at pagpayag ng tatanggap na ospital o clinic ay kinakailangan bago tanggihan ang isang pasyente. Kinakailangan din na kaugnay ng pagtangging ito ay ang pagseguro na ang emergency na paggamot at suporta ay ibinibigay upang patatagin ang pasyente at matukoy na ang paglipat sa kanya ay may mas kaunting panganib. 

Upang sagutin ang iyong katanungan, nakasaad sa nasabing batas na ang attending physician ay may pagpapasyang huwag tanggapin ang iyong asawa dahil sa kakulangan ng pasilidad. Ngunit, bago ito maisagawa, kinakailangan ang pagpayag ng iyong misis o ninyo bilang asawa, ang pagpayag ng lilipatang ospital o clinic, at paglapat ng mga kinakailangan paggagamot at suporta bago ang paglipat.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.