Pag-exempt sa kriminal na pananagutan ng taong “insane”

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 10, 2025

Dear Chief Acosta,

Noong nakaraang araw ay nagkaroon ako ng hindi magandang karanasan nang bigla akong hawakan sa maselang parte ng aking katawan ng isang lalaki habang ako ay naglalakad pauwi. Agaran naman siyang nahuli sa tulong na rin ng mga taong nasa tabing kalsada ng mga oras na iyon. Noong kami ay nasa presinto na ay sinasabi ng kanyang magulang na walang kriminal na pananagutan ang kanilang anak dahil sa ito ay baliw o may sakit sa pag-iisip. Nang hingan namin sila ng medical records na magpapatunay sa kalagayan ng lalaking nanghipo sa akin ay wala silang maipakita. Kung sakaling matuloy ito sa hukuman at hindi sila makapagpakita ng anumang medikal na dokumento, ibig bang sabihin nito ay hindi na nila maaaring gamitin ang depensa ng legal insanity? — Maya

---

Dear Maya,

Sa Artikulo 12 ng Revised Penal Code of the Philippines ay nakasaad ang mga pangyayari at kalagayan upang ma-exempt ang isang tao sa anumang kriminal na pananagutan. Isa na rito ang tinatawag na legal insanity. Nakasaad dito na:

“Article 12. Circumstances which exempt from criminal liability. -- The following are exempt from criminal liability:

1. An imbecile or an insane person, unless the latter has acted during a lucid interval.

When the imbecile or an insane person has committed an act which the law defines as a felony (delito), the court shall order his confinement in one of the hospitals or asylums established for persons thus afflicted, which he shall not be permitted to leave without first obtaining the permission of the same court. xxx”

Sa maraming kaso na dinesisyunan ng Kataas-taasang Hukuman, masasabi na ang isang tao ay wala sa tamang pag-iisip kung siya ay walang kakayahan maintindihan o maunawaan ang kamalian ng kanyang ginawa. Ngunit paano nga ba ito mapapatunayan kung ito ay pumapatungkol sa estado ng pag-iisip ng isang tao? Kinakailangan ba na may patunay muna ng isang doktor? 

Ito ang nilinaw ng Korte Suprema sa kasong Mare Claire Ruiz y Serrano vs. People of the Philippines (G.R. No. 244692, October 9, 2024), sa panulat ni Kagalang-galang na Kasamang Mahistrado Alfredo Benjamin Caguioa:

“The Court acknowledges the difficulty of having to prove that an accused was deprived of intelligence at the exact moment of the commission of the crime. Thus, insanity may be proven through an accused’s demeanor or actions either immediately before or immediately after the commission of the crime. x x x 

First, it should be stressed that having a documented history of a psychiatric condition is not, and should never be, an element required to prove legal insanity. In fact, it does not have any legal or evidentiary significance except to lend assistance in proving the second test under Paña, specifically, that the accused’s medical condition is the reason why the crime was committed.

Second, and more importantly, if the Court were to subscribe to this argument, then it deliberately turns a blind eye to the unfortunate reality that health care is not accessible to majority of the population. In fact, the ‘Court realizes the difficulty and additional burden on the accused to seek psychiatric diagnosis.’ The argument being posited baselessly puts the impoverished at a disadvantaged position, who, due to circumstances beyond their control, are forced to brush aside conditions of their health in order to prioritize the immediate need to put food on the table and other necessities. The plea of insanity, as like any other similar defense available under the law, should always be equally accessible to all regardless of background or status. Adding additional burdens and qualifications to avail them, when not necessary and decisive to the legal issue, is undeserving to be branded as dispensation of justice.”

Maliwanag sa nabanggit na sa usaping legal insanity, kailangan tingnan at suriin ang naging kilos o akto ng isang tao bago o makatapos magawa ang krimen. Ang mga ito ba ay nagpapahiwatig na ang akusado ay wala sa kanyang tamang pag-iisip at walang kakayahan na maunawaan ang kanyang ginawa. Malinaw din na ang hindi pagkakaroon ng dokumentadong medikal na pagsusuri ay hindi hadlang upang gamitin bilang depensa ang legal insanity sapagkat ito ay hindi elemento nito. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Pagkuwenta ng separation pay ng isang natanggal sa trabaho

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 9, 2025

Dear Chief Acosta,

Naguguluhan ako sa pagkukuwenta ng aking separation pay. Ako ay natanggal sa aking trabaho dahil diumano ay mayroong redundancy sa aming kumpanya. Ang nakasaad na   dahilan sa ibinigay na sulat sa akin ng aming employer ay: “Process Improvements and automation of functions which render the positions as redundant since the new process or automation require less personnel.” Labing-pitong taon na ako sa aking trabaho at binigyan ako ng separation pay na katumbas ng kalahating buwan kong sahod na multiplied sa bilang ng taon ng aking serbisyo sa kumpanya. Hindi ba dapat isang buwang sahod ang naging batayan at hindi kalahati lamang? Maraming salamat sa inyong kasagutan.

— Remedios

---

Dear Remedios,

Ayon sa Labor Code ng Pilipinas, may mga kalakip na karapatan ang mga manggagawa kapag ang dahilan ng kanilang pagkawala sa trabaho ay redundancy. Isa sa mahahalagang benepisyo na ipagkakaloob sa kanila ay ang separation pay.

Ang redundancy ay nangyayari kapag ang isang kumpanya ay nagpasyang magtanggal ng mga empleyado dulot ng iba’t ibang dahilan tulad ng pag-aayos ng operasyon, pagliit ng pangangailangan para sa isang partikular na trabaho, o pagbabago ng teknolohiya. Karaniwang nangyayari ito kapag ang isang kumpanya ay nakakaranas ng kahirapan sa pananalapi o hindi na kayang sustinahan ang ilang posisyon.

Nakasaad sa Artikulo 298 ng ating Labor Code kung paano kuwentahin ang separation pay at ito ay nakadepende rin sa kung ano ang dahilan ng pagkakahiwalay sa trabaho:

“ARTICLE 298. [283] Closure of Establishment and Reduction of Personnel. — The employer may also terminate the employment of any employee due to the installation of labor-saving devices, redundancy, retrenchment to prevent losses or the closing or cessation of operation of the establishment or undertaking unless the closing is for the purpose of circumventing the provisions of this Title, by serving a written notice on the workers and the Ministry of Labor and Employment at least one (1) month before the intended date thereof.  In case of termination due to the installation of labor-saving devices or redundancy, the worker affected thereby shall be entitled to a separation pay equivalent to at least his one (1) month pay or to at least one (1) month pay for every year of service, whichever is higher. In case of retrenchment to prevent losses and in cases of closures or cessation of operations of establishment or undertaking not due to serious business losses or financial reverses, the separation pay shall be equivalent to one (1) month pay or at least one-half (1/2) month pay for every year of service, whichever is higher. A fraction of at least six (6) months shall be considered one (1) whole year.” 

Ayon sa nabanggit na probisyon ng batas, mayroong iba’t ibang dahilan sa pagkakahiwalay sa trabaho tulad ng: installation of labor-saving devices, redundancy, retrenchment at closure, at cessation of business operation. Makikita rin dito na iba’t iba ang pagkuwenta ng separation pay depende sa dahilan ng pagkakahiwalay sa trabaho.

Kaya naman tungkol sa iyong sitwasyon, kung ikaw ay nahiwalay sa iyong trabaho sa kadahilanang mayroong redundancy sa iyong kumpanya, ang iyong separation pay ay katumbas ng iyong isang buwang sahod multiplied sa 17 taon.

Hindi maaaring kalahating buwan lamang ang maging batayan ng iyong employer sapagkat ang dahilan na kanilang ginamit sa pagkakahiwalay mo sa iyong trabaho ay: “Process Improvements and Automation of functions which render the positions as redundant since the new process or automation require less personnel.” Ito ay maituturing na redundancy. Ibig sabihin, ang dapat na maging batayan ng iyong separation pay ay isang buwang halaga ng iyong sahod at hindi kalahating buwan lamang.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Batas ukol sa kasong malicious mischief

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 8, 2025

Dear Chief Acosta,

Pagkatapos kong malaman na niloko ako ng boyfriend kong si Varley, inilabas ko ang aking galit sa kanyang sasakyan. Kinabukasan, nakita niyang basag na ang bintana at butas na ang mga gulong ng kanyang sasakyan. Kinasuhan ako ni Varley ng malicious mischief. Ano ang maaaring maging parusa sa akin? — Jonelle

---

Dear Jonelle, 

Ang pagsira ng ari-arian ng iba ay isang krimen na pinaparusahan ng ating batas. Ayon sa ating Revised Penal Code (RPC), ang sinuman na sadyang magdudulot ng anumang pinsala sa pag-aari ng iba na hindi gumagamit ng panununog o iba pang krimen na kinasasangkutan ng pagkasira ay mananagot sa kasong Malicious Mischief.  Ang patakarang ito ay nasa Artikulo 327 ng RPC na nagsasaad na:

“ART. 327. Who are liable for malicious mischief. — Any person who shall deliberately cause to the property of another any damage not falling within the terms of the next preceding chapter shall be guilty of malicious mischief.”

Sa iyong sitwasyon, ang pagbasag ng bintana at pagbutas ng mga gulong ng sasakyan ng iyong boyfriend na si Varley ay maaaring ituring na paninira ng pag-aari ng iba kung saan maaari kang managot sa kasong Malicious Mischief. Inilahad ng ating Korte Suprema, sa panulat ni Honorable Associate Justice Diosdado M. Peralta sa kasong Robert Taguinod vs. People of the Philippines (G.R. No. 185833, October 12, 201), ang mga elemento ng kasong Malicious Mischief: 

“The elements of the crime of malicious mischief under Article 327 of the Revised Penal Code are:

(1) That the offender deliberately caused damage to the property of another;

(2) That such act does not constitute arson or other crimes involving destruction;

(3) That the act of damaging another’s property be committed merely for the sake of damaging it.”

Ayon sa nasabing kaso, hindi sapat na ang pag-aari ng iba ay sinira. Kailangan din na ang pagsira sa ari-arian ng iba ay ginawa sa kapakanan ng pagsira nito. Ang iyong pagsira sa sasakyan ni Varley dahil sa kanyang pagtataksil ay maaaring maituring na may malisya o poot kung saan iyong sadyang nilalayon na magdulot ng pinsala at abala sa kanya nang walang anumang legal na katwiran. Sa ganitong kaso, ang halaga ng pinsalang nadulot ang tutukoy ng kalubhaan ng parusa. Ang parusa sa kasong Malicious Mischief ay inilahad ng Artikulo 329 ng RPC, na inamyendahan ng Republic Act No. 10951:

“ART. 329. Other mischiefs. -- The mischiefs not included in the next preceding article shall be punished:

1. By arresto mayor in its medium and maximum periods, if the value of the damage caused exceeds Two hundred thousand pesos (P200,000);

2. By arresto mayor in its minimum and medium periods, if such value is over Forty thousand pesos (P40,000) but does not exceed Two hundred thousand pesos (P200,000); and

3. By arresto menor or a fine of not less than the value of the damage caused and not more than Forty thousand pesos (P40,000), if the amount involved does not exceed Forty thousand pesos (P40,000) or cannot be estimated.”

Sang-ayon sa nasabing probisyon ng batas, ang haba ng panahon ng pagkakakulong o multa ay nakadepende sa halaga ng bagay na iyong nasira.  

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.