Libreng internet access sa mga pampublikong lugar

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 27, 2025

Dear Chief Acosta,

Bilang isang estudyante, namataan ko ang importansya ng pagkakaroon ng access sa mga internet sites na nagbibigay ng makabuluhang impormasyon na nakatutulong sa aking pag-aaral. Ganoon pa man, minsan ay kulang ang aking budget para bumili ng data o magrenta sa mga computer shops. Kung kaya, nais ko sanang malaman kung may batas ba na maaaring magbigay ng libreng internet access? Salamat po.

— Viet

---

Dear Viet,

Maaaring matagpuan ang sagot sa iyong katanungan sa Seksyon 3 ng Republic Act (R.A) No. 10929, o mas kilala sa tawag na “Free Internet Access in Public Places Act,” kung saan nakasaad na:

“Section 3. Free Public Internet Access Program. - There is hereby created a Free Public Internet Access Program hereinafter referred to as the Program.

Under the Program:

(a) No fees shall be collected from users to connect to the public internet access points;

(b) The free internet service provided shall be separate from the internet service used for backend computer systems and programs, databases, and/or management and information systems in government offices: Provided, That the shared use of infrastructure shall not be prohibited; and

(c) Technical solutions that may limit or restrict access shall only be employed when there is clear and present technical risk or breach that cannot be remedied through ordinary technical solutions: Provided, That technical solutions that can likewise maintain or promote ease of access shall be prioritized and pursued.”

Para sa nasabing batas, naging polisiya ng ating pamahalaan ang pagkilala sa mahalagang papel na ginagampanan ng teknolohiya at komunikasyon sa mga tao. Kung kaya, idineklara ng ating pamahalaan ang isang patakaran na magtitiyak sa pagkakaroon at accessibility sa maaasahan at secure na internet access, na angkop sa ating mga pangangailangan. Para sa layuning ito, nagtatag ang ating pamahalaan ng isang programa na magbibigay ng libreng access sa internet sa mga pampublikong lugar sa buong bansa. 

Kung kaya, nakasaad sa batas ang pagsasagawa ng tinatawag na Free Public Internet Access Program. Karagdagan dito, nakasaad sa Seksyon 4 ng nabanggit na batas ang mga lugar kung saan sakop ng nasabing programa. Ito ay ang mga sumusunod:

“Section 4. Coverage of the Program. - Public places to be covered by this Act shall include the following:

(a) National and local government offices;

(b) Public basic education institutions;

(c) State universities and colleges, and Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) technology institutions;

(d) Public hospitals, health centers, and rural health units;

(e) Public parks, plazas, libraries, and barangay reading centers;

(f) Public airports, and seaports; and

(g) Public transport terminals.

At the minimum, the Program shall be made available in areas within the foregoing public places where maximum use and access to the benefits shall be ensured such as but not limited to, computer laboratories and libraries in public basic education institutions and state universities and colleges, main lobbies and hallways of public buildings or transport terminals, and at main assembly points in public parks, hospitals, and health centers. Appropriate signage shall be placed in conspicuous areas of sites with access to the free internet service provided by the Program.

The Department of Information and Communications Technology (DICT) shall be authorized to set standards and qualifications in determining which public places shall be included and prioritized for the rollout of the Program.”

Kung kaya, bilang kasagutan sa iyong katanungan at base sa mga nabanggit na probisyon ng nasabing batas, may programa ang ating gobyerno na maaaring magbigay ng libreng access sa internet connection at ito ay maaaring matagpuan sa ilang pampublikong lugar sa ating batas. Ito ay akma sa nasabing polisiya kung saan nararapat na itaguyod ang pagbuo ng kaalaman sa mga mamamayan, at bigyang-daan sila na lumahok at makipagkumpitensya sa umuusbong na panahon ng impormasyon at komunikasyon sa pamamagitan ng pagkakaroon ng libreng access sa internet.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Positibong pagkakakilanlan, ‘di sapat kung wa’ patunay ng pakikilahok

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | May 27, 2025

ISSUE #353

Tumalon sa bintana at nagtago sa kanal – ‘yan ang aniya’y ginawa ng isa sa mga saksi sa nakagigimbal na krimen na kanya umanong nasaksihan. 

Ganunpaman, sapat ba ang mga nasaksihan at napatunayan ng saksi  upang mapanagot ang nagkasala?

Sa araw na ito, ating suriin ang naging paglilinaw ng Hukuman para sa mga apela sa nasabing katanungan kaugnay sa isa sa mga kasong nahawakan ng aming tanggapan.

Sa kasong People v. Pahuran (CA-G.R. CR No. 036-MIN, Mayo 08, 2025) sa panulat ni Honorable Associate Justice Ana Marie T. Mas, ating tingnan kung paano ang daing ng isa sa ating mga kliyente na itago na lamang natin sa pangalang “Eddie,” ay pinal na natuldukan nang siya ay mapawalang-sala mula sa kasong nagmula sa akusasyon ng sabwatan sa pagpaslang o murder. 

Bilang pagbabahagi ng mga pangyayari, ating suriin ang mga naging paglalahad mula sa tagausig at akusado. 

Sa buod ng tagausig, noong ika-12 ng Setyembre 2021, si Winston, hindi nito tunay na pangalan ay aniya’y kinontrata ng biktimang itago na lamang natin sa pangalang Rem upang sunduin mula sa bahay nila Elner, hindi rin nito tunay na pangalan. Hapon na nang siya ay makarating sa kinaroroonan ni Rem, dahil dito, hinimok aniya sila ni Elner na magpalipas na ng gabi at umaga na lang bumiyahe, sapagkat malayo pa ang kanilang pupuntahan. 

Pumayag si Rem at Winston na ipagpabukas na ang biyahe. Kinagabihan, nag-inuman sina Rem at Elner habang nagpahinga na lamang si Winston, sapagkat siya ang magmamaneho kinabukasan.

Bandang ala-1:00 ng madaling araw ng Setyembre 13, 2021, may narinig na malakas na boses mula sa labas si Winston na aniya’y may humahanap kay Rem at hinihimok ito na lumabas. Matapos sumilip ni Winston sa bintana, nakita niya ang isang grupo na armado ng mga bolo at baril. Pilit aniya niyang ginigising noon si Rem, subalit masyado itong lasing. Dahil hindi siya lango sa alak, nakuhang makatalon mula sa bintana ni Winston at nagtago ito sa kanal. 

Mula sa kanyang pinagtataguan, nakita niya ang pangunahing pinaghihinalaan na si Lino, hindi nito tunay na pangalan, na nagpaputok ng baril. Subalit, hindi nito nagawang matamaan si Rem. Dahil dito, si Lino at ang kanyang mga kasamahan ay kinuha at hinila si Rem mula sa kinaroroonan nito at aniya ay nagpalitan sa pananaksak at hambalos kay Rem.

Mga anim na metro ang layo ni Winston mula sa nasaksihan niyang pamamaslang kay Rem at aniya, bukod kay Lino, naroon din si Eddie, subalit hindi nailarawan sa salaysay kung ano ang naging partisipasyon nito.

Sa kabilang banda, mariing itinanggi ni Eddie ang pagkakadawit sa kanya sa krimen. Iginiit niya na hindi niya kilala ang biktima, ang saksing si Winston, at maging ang mga kapwa niya akusado sa kaso na ang ilan pa nga ay hindi pa nadadakip, o umamin na sa kanilang pagkakasala. 

Idinagdag pa niya na siya ay nakatira sa bayan na isang oras ang biyahe mula sa pinangyarihan ng krimen.

Matapos ang paglilitis, hinatulan si Eddie sa akusasyon laban sa kanya. Ayon sa Regional Trial Court (RTC), napatunayan ng tagausig ang pakikipagsabwatan ni Eddie kina Elner at Lino sa pagpaslang kay Rem nang siya ay positibong tinukoy ni Winston bilang isa sa mga kasama ni Lino.

Inakyat sa Hukuman para sa mga Apela o Court of Appeals sa tulong at representasyon ni Manananggol Pambayan Precy Jade A. Cheng-Cahilog mula sa aming PAO-Regional Special and Appealed Cases Unit (PAO-RSACU)- Mindanao ang kaso ni Eddie. 

Tulad ng ating unang nabanggit, sa desisyon na may petsang Mayo 8, 2025, pinal na tinuldukan ng Hukuman para sa mga apela ang daing ni Eddie nang siya ay mapawalang-sala.

Isinasaalang-alang ng Hukuman para sa mga apela ang kakulangan ng ebidensya na nagpapakita ng sabwatan o direktang partisipasyon ni Eddie sa pagpatay kay Rem, at dahil dito, hindi maaaring managot si Eddie sa krimeng inihabla laban sa kanya.

Ayon sa Hukuman, wala sa mga tala ng kaso pati na rin sa mga testimonya ng mga saksi ng prosekusyon ang nagpatunay ng direktang pakikilahok ni Eddie sa krimen. 

Dagdag pa ng Hukuman para sa apela na ayon sa kasong Macapagal-Arroyo v. People (G.R. No. 220598, Abril 18, 2017, sinulat nang noo’y Kasamang Mahistrado, Kagalang-galang na Lucas P. Bersamin), ang sabwatan o conspiracy diumano ay higit pa sa simpleng pagkakaibigan, at ang simpleng presensya sa lugar ng krimen ay hindi nangangahulugan ng pagkakaroon ng sabwatan. 

Sa katunayan, kahit ang kaalaman tungkol sa, o pagpayag sa, o pagsang-ayon na makipagtulungan ay hindi sapat upang ituring ang isang partido na kabilang sa isang sabwatan, kung wala namang aktibong pakikilahok sa paggawa ng krimen na may layuning isulong ang karaniwang plano at layunin. Isinasaalang-alang ang mga nabanggit, mahalaga na ang sabwatan ay mapatunayan nang lampas sa makatwirang pagdududa, at ang mga haka-haka at ispekulasyon ay hindi sapat upang mapanatili ang isang hatol.

Sa kasong ito, bagaman ang pagkakakilanlan kay Eddie ay positibong naisagawa sa pamamagitan ng pagtuturo ng saksing si Winston – ito ay hindi sapat na batayan kung walang patunay ng kanyang pakikilahok sa nasabing pamamaslang sa pangunguna nila Elner at Lino.

Sapagkat ang uri ng sabwatan ay implied conspiracy, mahalaga ang patunay ng aktibong partisipasyon upang mapanagot si Eddie sa mga akusasyon laban sa kanya. 

Ayon sa Hukuman, sinabi diumano ng Kataas-taasang Hukuman sa isa sa mga kaso nito na kung ang tanging kilos na maiaakibat sa isang akusado ay ang tila handang magbigay ng tulong, ngunit walang katiyakan na ito ay magiging isang hayagang kilos, walang sabwatan.

Sa kaso ring ito, kapansin-pansin na ang personal na pagtukoy ni Winston ay walang kinalaman sa pagkakasala ni Eddie dahil hindi nito tinukoy kung isa ba sa mga aktor ng krimen si Eddie. Dahil dito, pumalya rin ang prosekusyon na mapatunayan ang pagkakakilanlan ng salarin.

Gamit ang mga nabanggit, sa kawalan din ng matibay na motibo sa kanyang bahagi upang patayin ang namatay na biktima, hindi maaaring ligtas na ipalagay na nakipagkasundo si Eddie na gumawa ng krimen kasama ang kanyang mga kapwa akusado na sina Elner at Lino.

Samakatuwid, binibigyang-diin ng Hukuman na ang sabwatan ay dapat patunayan nang lampas sa makatwirang pagdududa. Kinakailangan, ang isang hatol na nakabatay sa natuklasang sabwatan ay dapat ayon sa mga katotohanan at hindi sa mga simpleng haka-haka. Ang ating legal na kultura ay nangangailangan na ang pagkakasala ay dapat nakabatay sa mga katotohanang bago maparusahan.

Moral na katiyakan at hindi lamang posibilidad ang nagtatatag ng kasalanan.

Isinilang na ‘di kasal ang mga magulang, gustong maging legitimate

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | May 26, 2025

Dear Chief Acosta,

Maaari ba ako magpa-legitimation? Noong ipinanganak ako ay hindi kasal ang mga magulang ko, ngunit nagpakasal sila noong ako ay 10 taong gulang na. Kaya pala hindi nagpakasal ang mga magulang ko bago ako ipinanganak ay dahil mayroong naunang asawa na ang tatay ko. Ngunit taong 2006 ay namatay ang kanyang unang asawa, kung kaya’t nakapagpakasal na sila ng nanay ko noong 2008. Sana ay malinawan ninyo ako.

— Rosalyn

---

Dear Rosalyn,

Ang legitimation ay isang legal na proseso kung saan ang isang anak na isinilang na hindi lehitimo ay maiaangat sa antas na lehitimo. Nakasaad sa Artikulo 179 ng Executive Order No. 209, o mas kilala bilang “Family Code of the Philippines”:

“Art. 179. Legitimated children shall enjoy the same rights as legitimate children.”

Sa pangkalahatan, ang legitimation ay legal na resulta ng pagpapakasal ng mga magulang ng isang anak na hindi lehitimo matapos na siya ay maipanganak na. Subalit nais naming bigyang-diin na hindi lamang ang naturang pagpapakasal ang kinakailangan. Dapat ay wala ring balakid sa pagitan ng mga nasabing magulang upang sila ay magpakasal sa isa’t isa o kung mayroon man, ito ay sa kadahilanan na sila ay wala pa sa hustong gulang noong panahon na ipinagbuntis at ipinanganak ang kanilang anak. Para sa mas detalyadong impormasyon, malinaw na nakasaad sa Republic Act No. (R.A.) No. 9858, ang batas na nag-amyenda sa Artikulo 177 at 178 ng Executive Order No. 209, o mas kilala bilang “Family Code of the Philippines”: 

“Section 1. Article 177 of Executive Order No. 209, otherwise known as the "Family Code of the Philippines", as amended, is hereby further amended to read as follows:

Art. 177. Children conceived and born outside of the wedlock of parents who, at the time of conception of the former, were not disqualified by any impediment to marry each other, or were so disqualified only because either or both of them were below eighteen (18) years of age, may be legitimated.

Art. 178. Legitimation shall take place by a subsequent valid marriage between parents. The annulment of a voidable marriage shall not affect the legitimation.” 

Sa sitwasyon na nabanggit mo, ikinalulungkot naming ipaalam na hindi ka maaaring magpa-legitimation sapagkat kasal ang iyong ama sa kanyang unang asawa noong panahon na ikaw ay ipinagbuntis at ipinanganak ng iyong ina na ikalawang asawa ng iyong ama. Ang balakid na iyon sa pagpapakasal ng iyong mga magulang ang siya ring balakid upang ikaw ay magpa-legitimation alinsunod sa panuntunang nakasaad sa R.A. No. 9858.

Gayon pa man, hindi ka man kuwalipikado upang magpa-legitimation, mayroon ka pa ring mga karapatan, bilang isang hindi lehitimong anak, na ipinagkakaloob sa ilalim ng ating batas, partikular na sa ilalim ng Republic Act (R.A) No. 9255 o mas kilala sa tawag na “An Act Allowing Illegitimate Children to Use the Surname of Their Father’ at ng ating Family Code, na maaari mong isaalang-alang at igiit kung kinakailangan.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.